|
|
Generalno, turističkom centru Koponik se prilazi iz dva putna pravca:
1. - Zapadnog pravca preko Jošaničke Banje ili Rudnice
2. - Istočnog pravca preko Brusa i Brzeća
Dok vozite prema Kopaoniku, jedva čekajući da osetite skije pod nogama, prolazite pored mnogo znamenitih, istorijskih i uopšte zanimljivih mesta.
Nadam se da će te uz ovaj tekst saznati nešto više o predelu i mestima kroz koja putujete. Možda će vas navesti da u neko od ovih usputnih mesta svratite (makar u povratku sa Kopaonika).
Beograd - Rudnik - Gornji Milanovac - Preljina - Kraljevo - Ušće - Biljanovac - Jošanička Banja - Kopaonik
Iz pravca Beograda krećete Ibarskom magistralom i prolazite pored Lazarevca i Ljiga.
Napuštajući dolinu reke Ljig, penjete se uz severne padine planine Rudnik (1132m) i prolazite pored klimatskog mesta Rudnik, značajnog starog rudarskog naselja iz antičkog doba i srednjovekovne Srbije. Tu su ostaci tvrđave kopja je imala četiri kule. Služila je za zaštitu rudnika olova, cinka i srebra. U podgrađu sa trgom živeli su rudari Sasi, Srbi i Dubrovčani. Rudnik je bio u posedu kralja Milutina, cara Dušana, a kasnije i kneza Lazara. U vreme Turaka, sve do 1815 god. kada su ga napustili, bio je sedište Rudničke nahije.
Na oštroj kamenoj piramidi, 4 Km od Rudnika, nalaze se ruševine stare tvrđave Ostrovice, koju je 1454 godine razorio sultan Mehmed II Osvajač. U blizinu su i ostaci starih tvrđava Kule Orlovića Pavla i Treske.Pod južnom padinom Rudnika nalazi se Gornji Milanovac, indistrijski grad, tranzitno turističko mesto i sedište opštine. Gornji Milanovac je novije naselje, osnovano polovinom 19 veka u kotlini reke Despotovice, na raskrsnici puteva Čačak - Valjevo - Kragujevac. Nekada je tu bilo Brusničko polje sa malim naseljem Despotovicom, koje je po naređenju kneza Miloša Obrenovića 1859 godine dobilo ime Gornji Milanovac. Od tada se razvija kao sedište Rudničkog kraja. U Gornjem Milanovcu se nalazi Spomenik jugoslovenskim internircima u Norveškoj.
Oko 10 Km od Gornjeg Milanovca je istorijsko mesto Takovo sa starom crkvom brvnarom iz 1795 godine, kod koje je na narodnom skupu 1815 godine doneta odluka o podizanju drugog srpskog ustanka. Pod vrhom planine Vujan, udaljena 4 Km od grada, nalazi se manastir Vujan. Stariju manastirsku crkvu koja je porušena posle 1597 gaodne zamenila je nova građevina podignuta 1805 godine. To je lepa, mala jednobroda crkva sa pripratom i yvonikom, či su ikonostas radili zografi Stojan i Jeremija. Kod crkve je grob Lazara Mutapa, junaka iz ratova protiv turaka.
15 Km istočno od Gornjeg Milanovca nalazi se manastir Vraćevšnica sa crkvom sv.Đorđa. Crkvu je 1428 godine podigao veliki čelnik Radič Postupović, vlastelin despota Stevana Lazarevića. U Vraćevšnici je 1812 godine na narodnoj skupštini Karađorđe objavio zaključke Bukureškog mira između Rusije i Turske.
Od Gornjeg Milanovca put ide kratkom klisurom Despotovice, a zatim se kod Preljine spušta u zapadno Pomoravlje. Ovde je raskrsnica puteva za Čačak, Užice i dalje prema Crnoj Gori.
Desetak kilometara od Preljine odvaja se put koji vodi za banju Gornja Trepča. Poznata pod imenom "Atomska banja", Gornja Trepča (440 m/nv) leži pod planinom Vujan. Ima radioaktivne mineralne izvore temperature 26-30 stepeni C i leči reumatska oboljenja.
Sedmovratni manastir
Kada se od Kraljeva krene na jugozapad, na 6. km od grada, dolazi se do manastira Žiče.
Žiča je zadužbina kralja Stefana Prvovenčanog (1197– 1228) i njegovog sina kralja Radoslava (1228–1234), mada posebne zasluge za njegovo podizanje pripadaju sv. Savi koji je ovaj manastir izabrao za sedište srpske arhiepiskopije i mesto gde će se krunisati srpski kraljevi i ustoličavati crkveni velikodostojnici. Zbog toga je u narodu poznat i kao "sedmovrata Žiča". U njemu je krunisano sedam srpskih kraljeva (Stefan Prvovenčani, Radoslav, Vladislav, Uroš, Dragutin, Milutin, Stefan Dečanski), a legenda kaže da su prilikom svakog krunisanja probijana nova vrata kroz koja je prolazio novi vladar, da bi potom bivala zazidana. Da bi joj obezbedio ugled i slavu, Stefan Prvovenčani je jednom poveljom Žiči poklonio ogromna imanja i povlastice. U to vreme ovaj manastir je mogao da se pohvali jednom od najbogatijih riznica u jugoistočnoj Evropi, od koje je, nažalost, malo ostalo.
Žiča je tokom istorije mnogo puta bila pustošena i obnavljana. Od manastirskog kompleksa do danas je sačuvana glavna crkva Sv. spasa, posvećena vaznesenju Hristovom i crkva Sv. Petra i Pavla, dok su ostale manastirske zgrade novijeg datuma.Put dalje vodi kroz mesto Mrčajevce, gde se jedan krak odvaja za Kragujevac. Na 15 Km ispred Kraljeva, u selu Cvetkama, nalazi se stara crkva brvnara s početka 19 veka. Tu je grob Jove Kursule, junaka iz ustaničkih borbi sa Turcima.
Posle prelaska preko Zapadne Morave stiže se u Kraljevo. Grad zauzima povoljan geografski položaj. Na ušću je tri reke: Ibra, Zapadne Morave i Ribnice. Važna je raskrsnica drumskih i železničkih saobraćajnica. Kraljevo se razvilo iz obližnjih antičkih naseobina i kasnije turske kasabe Karanovca. U gradu treba posetiti: Muzej u Vasinom konaku, Galeriju fresaka, Aleju spomenika krajputaša, Spomenik ratnicima 1912 - 18 godine i memorijalno Spomen groblje gde je oktobra 1941 godine streljano 6000 ljudi.
Preko Ibra, 4 Km južno od grada, nalazi se jedan od najvećih spomenika srednjovekovne Srbije, manastir Žiča. Žiču je početkom 13 veka podigao kralj Stevan Prvovenčani sa bratom Savom Nemanjićem, tada igumanom manastira Studenice. Posle sticanja crkvene autonomije, Žiča je bila sedište prvog srpskog arhiepiskopa Save. U njoj je krunisan kralj Stevan Prvovenčani i kasniji vladari dinastije Nemanjića. Građevina pripada raškom stilu, a freske potiču iz 13 i 14 veka.
Na ulazu u Ibarsku klisuru, 8 Km južno od Kraljeva, nalazi se Mataruška Banja (205 m), prirodno lečilište pod padinama planine Stolovi. Njene mineralne vode su najsumporovitije u Srbiji i imaju temperaturu 38 -39 stepeni C.
Oko 12 Km dalje, na ograncima planine Troglav nalazi se Bogutovačka Banja (520 m). Banja ima izvore slabosumporovite radioaktivne mineralne izvore temperature 24,7 stepeni C i objekte za smeštaj i lečenje. Nešto dalje, 5 Km zapadno od Bogutovačke banje je mala Lopatnička Banja, čije su mineralne vode slične Bogutovačkim vrelima.
Put dalje vodi do stare srednjovekovne tvrđave Maglić. Grad se nalazi na desnoj obali Ibra, na strmoj planinskoj kosi Stolova. Verovatno potiče iz 13 veka. Opasan je kamenim zidovima debelim 2 m, u ukupnoj dužini od 270m.
Glavna donžon kula visoka je 20 m, a ostalih sedam kula po 12 m. U dvorištu su ostaci male crkve sv Đorđa, palate arhiepiskopa danila II, koji je ovde osnovao monašku školu, zatim, cisterni za vodu i vojničkih prostorija. Grad je sa tri strane zaštićen okukom Ibra, a sa četvrte rovom dubokim 15 m. Maglić je služio za zaštitu manastira Žiče i kontrolu puta kroz Ibarsku klisuru.
Dolina jorgovana
Kada je iz ljubavi prema francuskoj princezi Jeleni Anžujskoj srpski kralj Uroš î odlučio da celu ibarsku dolinu od Kraljeva do Raške zasadi mirisnim jorgovanom, nije ni slutio da će taj njegov dar potrajati do danas. Legenda kaže da je ovo uradio da bi pripitomio i ulepšao sure litice doline i buduću kraljicu podsetio na rodnu Provansu.
U braku sa Urošem î, trećim sinom Stefana Prvovenčanog, Jelena je rodila dva sina, Dragutina i Milutina. Zbog svoje dobrote i plemenitosti srpski narod je prihvatio, a crkva je kasnije kanonizovala kao sveticu.
U njenu čast se već deset godina početkom maja održava manifestacija međunarodnog karaktera "Dani jorgovana", koju organizuju Društvo francusko-srpskog prijateljstva "Jelena Anžujska" i Turistička organizacija Kraljeva i Raške. Uz bogat kulturni program i prisustvo brojnih turista, u te dane sem Kraljeva ožive i srednjovekovni grad Maglič i manastir Žiča. Organizuju se posete dvorcu Brnjak (u kojem je kraljica Jelena školovala i vaspitavala mlade devojke) i njenoj zadužbini manastiru Gradac u kome je i sahranjena.
Nastavljajući dalje, put vodi dolinom jorgovana. Na žalost jorgovana više nema, ostalo je još samo ime doline i istoimeni motel. Sa suprotne strane motela u odnosu na reku Ibar na interesantnom mestu podignut je spomenik srpskom vojniku.
Na mestu gde se reke Studenuca ulica u Ibar nalazi se grad Ušće. Tu su vode Ibra naročito brze pa se na bukovima Grnčić i Jagnjilo održavaju državna prvenstva u kajaku na divljim vodama.
Na 11 Km od Ušća, uz reku Struenicu, nalazi se najpoznatiji srpski manastir Studenica. Bogorodičinu crkvu u studeničkoj lavri sagradio je veliki župan Stefan Nemanja u poslednjoj deceniji 12 veka i namenio je sebi za grobnicu. Iz tog perioda je i mala crkav sv. Nikole.
Od Ušća, put se seli na desnu obali Ibra, i posle desetak kilometara stižemo do mesta Biljanovac, gde se odvaja put preme Kopaoniku. Ako nastavimo jos 5 km Ibarskom klisurom, put se ponovo vraća na levu obalu i doćićemo do rudarskog mesta Baljevac, a zatim do ušća reke Brvenice gde se nalaze ruševine starog župskog Brvenika. Grad je podignut na vrhu teško pristupačnog i golog stenovitog brda. Malih je razmera i verovatno je služijo za osmatranje okoline, kontrolu važnog puta kroz klisuru i kao zaštita obližnjih manastira Stare i Nove Pavlice i 10 Km udaljenog manastira Gradac.
Osnivač manastira Gradac je Jelena Anžujska, žena kralja Uroša I. Na ovoj građevini se prvi put u Srbiju pojavljuju elementi gotske arhitekture.Da se vratimo prevcu prema Kopaoniku. Od Biljanovce put vodi diž Jošaničke reke i posle 10 Km stiže se u Jošaničku banju (550 m). Njeni mimeralni izvori imaju temperaturu od 78 stepeni C i ubrajaju se među najtoplije u zemlji. Na žalost i dalje neiskorišćena topla mineralna voda otiče u Jošaničku reku.
Sledećih 25 Km planinskog puta vodi do Kopaonika, odnosno do zapadne strane Pančićevog vrha (2017 m) do turističkog centara na 1700 m/nv. turistički centar se administrativno nalazi u sastavu opštine Raška.
Grad Raška se nalazi na sastavu triju reka: Ibra, Raške i Tresavske, zaštićena planinama Kopaonikom i Golijom. Raška se razvila iz malog pograničnog drumskog naselja čiji su temelji udareni 1835 godine.
Od Raške se prema jugozapadu odvaja put prema Novom Pazaru
(stari gard Ras), Sjenici, Tutinu i Crnoj Gori.Južno od Novog Pazara pema Ribariću je stari grad Jelač.
Ibarska Magistrala nastavlja prema Kosovskoj Mitrovici
(stari grad Zvečan) i Prištini
Beograd (autoputem 200 Km) - Pojate - Ćićevac - Kruševac - Razbojna - Brus - Brzeće - Kopaonik
Posle oko 200 Km vožnje auto putem od Beograda prema jugu, kod Pojata, put se odvaja prema Ćićevcu, mestu u plodnom pomoravlju. Iznad ušća Zapadne i Južne Moae, nalaze se ostaci sednjoekovnog grada Stalaća. Grad je verovatno nastao još u antičko doba, a obnovljen je i utvrđen u vreme kneza Lazara.
To je tipičan srednjovekovni grad sa donžon kulom, malim gadom, odbambenim zidoima i rovom. Dalje put vodi dolinom Zapadne Morave do Kruševca.
Posle 20 Km vožnje stiže se u Kruševac je privredni i kulturni centar, važnu raskrsnica puteva. Grad se razvio iz srednjovekovnog naselja koje je dobilo veliki značaj 1371 godine kada je knez Lazar ovde osnovao svoju prestonicu, sagradivši jaku tvrđavu, dvor i crkvu Lazaricu. Posle bitke na Kosovu, Kruševac je još izvesno vreme ostao politički centar srpske despotovine. Konačno je pao pod tursku vlast 1454 godine, dobio je ime Aladža Hisar (Šareni grad) i dugo vremena bio važan turski centar. Kruševac je bogat kulturno - istorijskim spomenicima kao što su Arheološki park s ostacima Lazarevog grada i dvora, dvorska crkva Lazarica posvećena sv Stevanu. U centru grada je Spomenik Kosovskim junacima, a na obodu grada Slobodište, svojevrstan spomenički komples, posvećen slobodi i revoluciji.
Dvadeset kilometar južno od Kruševca, kod mesta Ravnište na planini Jastrebac kod malog jezera, podignuto je više hotela i odmarališta (i jedan mali ski-lift).U Kruševcu se od magistralnog pravca koji spaja Ibarsku magistralu i Auto-put Beograd Niš, odvaja put prema Blacu. Na tom pravcu 15 Km od Kruševca se nalazi manastir Naupara s crkvom posvećenom sv Bogorodici. Manastir se pominje u 14 veku, a prema legendi crkvu je podigao despot Stevan Lazarević.
Zatim put vodi pored jezera Ćelije, pogodnog za rekreaciju izlete i ribolov.
Kod mesta Razbojna napuštamo putni pravac preko Jankove klisure prema Blacu. Tu se put odvaja prema Brusu. Smeštaj u hotelu "Zvezda".
Brus (430 m) se razvio iz pograničnog naselja, i počeo je da napreduje kada je srbiji pripojeno šest nahija 1833 godine. Nedaleko od Brusa, 5 Km uz dolinu reke Rasine, nalazi se manastir Lepenac koji pripada moravskom stilu. Nekoliko kilometara od Brusa na putu prema Goču, nalazi se manastir Milentije, zadužbina velikog čelnika Radiča Postupovića. Još dalje prema Goču, 10 Km pre Mitrovog polja, nailazi se na mesto Grčak, u kome se odvaja put za Aleksandrovac.
Tu u Grčku, iznad Rasine, na visokom bregu koji dominira okolinom, nalazi se srednjovekovni grad Koznik podignut u 14 veku. Koznik je bio župski grad velikog čelnika Radiča Raspopovića, vlastelina despota Stevana Lazarevića. Služio je za kontrolu komunikacije Kruševac - Kosovo polje i za odbranu srpske despotovine od udara Turaka. Kod Koznika se odvaja makadamski put koji vodi za Jošaničku Banju. Vratimo se našem putu prema Kopaoniku. Od Brusa kroz sela Graševci, Vlajkovci i Radmanovo, dolinom Brzećke reke, put vodi prema Brzeću (1050 m), podkopaoničkom salu, u kome je zimski turizam u usponu. Izgradnjom žičare "Bela reka", kojom se ovo mesto povezuje sa ostalim žičarama Kopaonika i samim turističkim centom, ubzano se grade i smeštajni kapaciteti. (Hotel "Junior" i ostali)
Od Brzeća, jedan kraj puta vodi za kopaonička sela Đerekari i Blaževo, a za nuždu može se doći i do Belog Brda, a zatim Leposavića.
Drugi kraj puta vodi preko prevoja Jaram do Turističkog centra Kopaonik i dalje prema Jošaničkoj Baji ili Rudnici.
Kao što vidite, upoznali smo se i sa lokacijom srpski srednjovekovnih gradova: Maglić, Koznik, Brvenik, Jelač, Zvečan, Ras, po kojima su Konaci "Sunčani vrhovi" dobili imena.
