Nastajanje turističkog i ski centra Jahorina

 
Detaljnije o Jahorini . . .

       SAOBRAĆAJ

       1912 godine na je Jahorini izgrađena železnička šumska pruga od Pala (829 m) do Poljica (1530 m) namenjena za izvoz drveta. Prugu je postaavio italijan Maksim Feltrineli zvani Malakorni, koji je imao svoje pilane na planini. Ova pruga se dalje naslanjala na železnički pravac Višegrad - Sarajevo, građen od 1901 do 1904. godine po naređenju cara Franje Josipa.
        Prvi drumski putni pravac ka vrhu Jahorine građen je duž trase pruge 1925. godine kada je general Đorđe Tomić za tu namenu mobilisao vojsku i rezervu. Ovim putnim pravcem Fertineli je izvlačio drvenu građu sa Jahorine do 1936. godine. nakon II svetskog rata omladina je već 1945. godine izgradila put od Trebevića i Pala sve do Rajske doline. 1971. godine je napravljen put od Blizanaca do Bobanovih rupa na Goloj Jahorini do 1850 m/nv.
        Asfaltom je presvučen pravac od Sarajeva preko Trebevića do raskrsnice Bistrica - Pale u dužini 26 km tokom 1971 i 1972. godine. Ostatak puta od 9 km od Bistrice do Jahorine je asfaltiran 1976. godine a kasnije i put od Pala ka Jahorini.
        1971. godine na Jahorinu stiže i prva specijalna mašina za čišćenje snega, tako da Gradsko saobraćajni preduzeće iz Sarajeva uvodi redovnu autobusku liniju Sarajevo-Jahorina. Ovim je kompleks Jahorine dobio na značaju i na taj način je omogućena svakodnevna poseta smučarima i građanima Sarajeva. Asfaltiranjem puteva i broj posetilaca privatnim vozilima je znatno porastao.
 

        ŽIČARE I SKI LIFTOVI

        (Podaci dobijeni od Cvijana Golijanina koji je od početka rukovao žičarama.)
        Prva žičara je dovršena i otvorena 29.11.1952. godine. Ona počinje na polaznoj stanici od hotela "Jahorina" sa nadmorske visine 1660m i ide do vrha 1885m na Goloj Jahorini. Dužina žičare iznosi 1050m, tip je jednosed sa 102 sedišta kapaciteta 360 putnika na sat. Od polazne stanice do vrha vožnja traje 8 minuta. Žičarom je prvo upravljao Smučarski savez BiH od 29.11.1952. do 26.11.1958. godine kad je pripala Gradskom saobraćajnom preduzeću Sarajevo.
         Pored žičare su postojale smučarske staze dužine 3660m. Staza se spušta od vrha Šatora (1885m/nv) na Goloj Jahorini, preko Rajske doline do Kadine vode - Vrhprača 1000 m/nv. Ove staze služe za smučanje običnih smučara i za evropska takmičenja u sportovima na snegu. Odozdo od završne stanice kod Kadine vode vraćalo se žičarom Tri do žičare Jedan i tu nastavljalo ka Goloj Jahorini.

       Driga žičara  je dovršena i otvorena 1965. godine. Ona počinje na polaznoj stanici Poljice sa nadmorske visine 1530m i ide do 1908 m/nv na Začarane dvore ispod Ogorjelice. Dužina žičare iznosi 1641m, tip je jednosed sa 148 sedišta kapaciteta 360 putnika na sat. Od polazne stanice do vrha vožnja traje 12 minuta. Žičarom upravlja Gradsko saobraćajno preduzeće Sarajevo.
       Duž žičare su i smučarske staze koje nisu namenjene za takmičenja. Staza od Gole Jahorine do Poljica je dužine 3000 m.

 

       Treća žičara je dovršena i otvorena 14.01.1971. godine. Ona počinje na polaznoj stanici od hotela "Jahorina" sa nadmorske visine 1660m i spušta se do 1329m/nv u mesto Ževnje - Vrhprača. Dužina žičare iznosi 1241m, tip je jednosed sa 138 sedišta kapaciteta 100 putnika na sat. Od polazne stanice do vrha vožnja traje 10 minuta. Žičarom upravlja Gradsko saobraćajno preduzeće Sarajevo.
        Pored žičare prolaze spust i veleslalom staze, i žičara je upravo napravljena za takmičenja na snegu na dugim stazama, s Gole Jahorina do Vrhprače

        Žičare rade od prvog snega u novembru do poslednjeg u maju. Da ski staze nisu bile dobro sređene svedoči i konstatacija autora da je: Smučarske staze na Jahorini treba očistiti od stena i panjeva, posuti zemljom, poravnati i posijati planinsku travu. Samo na takvim stazama se može skijati i na 5-10 cm debljine snega, a time bi se i produžila sezona smučanja.

       Ski lift u Rajskoj dolini dovršen je i otvoren 1972. godine (Podatak Radoslava Džordže, predsednika Sarajevskog smučarskog kluba) Ovaj ski lift počinje na plaznoj stanici u Rajskoj dolini na 1655 m/nv i ide do vrha 1855 m/nv na Krvavim lokvama. Dužina ski-lifta iznosi 655 m, a visinska razlika 200m. Kapacitet mi je 700 osoba na sat. Ski liftom upravljaju Sarajevski smučarski klub i uprava doma "Mladost".

       Ski lift kod doma "Partizan" dovršen je i otvoren januara 1976. godine (Podatak Paje Đokanovića, upravnika doma Partizan). Polazna stanica lifta je kod doma Partizan na 1660 m/nv, a ide do 1800 m/nv iza Oštre glave na Goloj Jahorini. Dužina ski lifta iznosi 450 m, kapacitet je 600 osoba na sat. Ski lift je tipa sidro i vuče po dvojicu smučara. Ski liftom upravljaju Smučarsko planinarsko društvo "Jahorina"-Sarajevo i uprava doma "Partizan".
       Sa obe strane lifta postoji uređena ski staza sa dva spusta levo i desno prema domu Partizan. Dužina staze je 450 m koliko i dužina ski lifta.

       Te 1976 godine u izgradnji je "jednoužetna dvoseda kružna žičara" sa dužinom trase 1320m a locirana je zapadno od žičare jedan na blago nagnutom platou kod velike krivine na Ogorjelici. U planu je bila i izgradnja ski liftova za decu kao i žičara Pale-Jahorina.

       Od 1971 godine na Jahorini je posvećena posebna pažnja uređenju planine, objekata i žičara a prema uzoru na međunarodne ski centre sa težnjom da Jahorina postane pravi zimski Sportsko-rekreacioni centar. Polovinom januara 1971. na Jahorinu stiže prva specijalna mašina za nabijanje i ravnjanje smučarskih staza i daje jedan nov i izvestan kvalitet snežnim terenima Jahorine.

   
klikni za vecu sliku!


       Tih sedamdesetih godina na Jahorini su verifikovane smučarske staze od strane Svetske smučarske federacije - FIS i to Staza za SPUST dužine 3500m, sa visinskom razlikom 887m. Početak je na Goloj Jahorini 1777 m/mv a cilj u Vrhprači na 1090 m/nv. kao i Staze za VELESLALOM i SLALOM. Svake sezone se na Jahorini se održavaju 4-5 značajnih takmičenja sa prosečnim učešćem po 100 takmičara. Jahorina je bila organizator Evropskog i Svetskog omladinskog kriterija u smučanju, što je tada predstavljalo veliku afirmaciju planine.

 
Takmičenja na Rajskoj dolini i ispod hotela Jahorina

       Značajnija međunarodna takmičenja održana na Jahorini:
               - 1957. godine III Omladinski šampionat alpskih zemalja
              - 1974. godine u januaru III Evropski omladinski kriterij a zahvaljujući Jahorini te iste godine je održan Svetski šampionat u spustu
              - 1975. godine u januaru Evropski kup za muškarce, kao i Svetsko prvenstvo za žene "Zlatna lisica" jer te godine na mariborskom Pohorju nije bilo snega.
              - 1977. godine u kalendar FIS-a je uvršćeno takmičenje Evropskog kupa na Jahorini.

 

       SMEŠTAJNI KAPACITETI

     2003 godina jubilarna za skijanje na Jahorini. Upravo 1923. godine napravljen je prvi hotel na Jahorini. To je današnji hotel Šator, preko puta kojeg je bila Vukeljina voda. Iste te godine donesene su i prve skije na Jahorinu. Ove godine bi se to stalno trebalo potencirati. Iako se na Jahorini skijalo još 1905. godine, za doba Austro-ugarske, 1923.godina važi kao godina za koju se vežu počeci modernog skijanja na ovoj planini.
     Goran Brčkalović
 

        Posle okupacije Bosne i Hercrgovine od strane Austro-Ugarske 1878.god., tadašnja buržuazija u potrazi za divljači dolazi u lov na Jahorinu. Ovo bogato lovište visoke divljači privuklo je i lovca Vukelu da napravi lovačku kuću na Jahorini, kod jednog izvora vode koji će kasnije dobiti i njegovo ime - Vukelina voda. To je ujedno i prvi objekat na ovoj planini za smeštaj stranaca. Lovačka kuća izgore. Na tom mestu napraviše dom "Romanija" sa 60 ležaja, koji je 1922. godine izgoreo.
        Posle Prvog svetskog rata (1914-1918), u 1923. godini, dolaze prvi ljubitelji prirodnih lepota na planinu Jahorinu. Te godine je napravljena zgrada hotela "Šator". U hotelu je bilo oko 70 ležaja. Do hotela se dolazilo šumskim putem. Po naredjenju kralja Aleksandra, general Đorđe Tomić 1926. godine pravi zgradu Doma armije sa 80 ležaja. Iako su izgrađeni objekti nudili udoban smeštaj, na Jahorinu su još uvek navraćali znatiželjni posetioci ili grupe koji su dolazili radi uživanja u prirodnim lepotama planine sa manjim zadržavanjem. Teko je bilo sve do II Svetskog rata kada su tada postojeći objekti uništeni i spaljeni
        Posle Drugog svetskog rata (1941-1945) obnovljeni su navedeni spaljeni objekti, a još 1947. godine na Jahorinu je dovedeno električno svetlo. Izgrađen je podzemni kabal za struju i telefonske veze... a onda počinje izgradnja:  
        - 1950. godine napravljen je Sindikalni planinarski dom "Jahorina" sa 95 ležaja.
        - 1955. godine napravljen je dom "Košuta" sa 45 ležaja.
        - 1959. godine izgrađen je dom "Partizan" sa 120 ležaja.
        - 1960. godine izgrađena je vila "Bistrica" sa 44 leđaja.
        - 1961. godine napravljen je dom "Mladost" sa 94 ležaja
        - 1975. godine napravljen je hotel "Jahorina" savremen komforan objekat sa 320 ležaja. Te iste godine dom "Košuta" je više ne upotrebljiv, a vila "Bistrica" je izgorela 1974. godine
        Izgradnjom vodovoda sa vrela Prače za turističko naselje na Jahorini, kapaciteta 20 lit/sek obezbeđena je nesmetana upotreba objekata. Obezbeđena je lekarska služba preko cele godine, otvorena zgrada pošte i novi telefonski priključci.

Hotel "Šator"
            Kada je izgorela Vukelina Lovačka kuća, na lokaciji koja po njemu dobi naziv Vukelina voda, izgrađen je dom "Romanija" sa 60 ležaja. (Podatak Obrena Golijanina, starijeg čoveka koji je čitav svoj dugi vek proveo na Jahorini) Upravnik je bio Nemac Vajsiba. Kapitulacijom Austro-Ugarske, Vajsiban ode u Austriju  a 1922. godina i dom "Romanija" izgore.
          Na tom mestu u blizini Vukelinih voda, već naredne 1923. godine, napraviše zgradu današnjeg hotela kom dadoše ime po mestu Šator - hotel Šator. Novac za izgradnju hotela je dao Đorđe Krstić, ondašnji predsednik Vrhovnog suda u Sarajevu. (Podatak Rada Tomića - "Adaidže" iz hotela Šator) Radove je izvodio Mika Blagojević iz Sarajeva. Zgrada od dva sprata zidana je od kamena, a treći je od drveta. U hotelu je bilo oko 70 ležaja. Hotel je osvetljavan sa lampom i gasom. Do hotela nije bilo automobilskog puta, nego samo šumska cesta. Nakon otvaranja hotela, meštani su prvi put videli skije na Jahorini. Skijaš se skijao ispred hotela i izazvao čuđenje kod prisutnih.
          Krajem 1941. godine partizani Jahorinskog odreda su upalili  hotel "Šator".
          1948. godine UDB-a dovodi kažnjenike koji ponovo obnoviše izgoreli hotel. Tada su napravili i terasu za sunčanje i doveli električno svetlo. Kažnjenici su izgradili i put do hotela. Hotel se snabdeva vodom iz Vukelinog vrela koje se nalazi u blizini zgrade.
          1966. godine izvršena je dogradnja bara i prostorija za Dnevni boravak, odmor i razonodu. Sobe su preuređene s uvođenjem tople i hladne vode i centralnog grejanja. Renoviran je i lepo uređen restoran sa kuhinjom. Tada je hotel "Šator" imao 120 ležaja namenjenih gostima i 20 ležaja za personal.
          Od 1948-1955. godine hotelom "Šator" upravljao je Sekretarijat za unutrašnje poslove Sarajeva.
          Od 1955-1958. godine "Šatorom" upravlja hotel "Evropa" iz Sarajeva
          Od 1958-1962 upravlja hotel "Jahorina"
          Od 1962. godine hotel šator preuzima Studentski centar iz Sarajeva koji je njime upravljao do ratnih dešavanja devedesetih godina kada je hotel znatno oštećen. Danas hotel i dalje čeka na renoviranje . . .

Vojno odmaralište "Jahorina"
           1925. godine po naređenju kralja Aleksandra, general Đorđe Tomić je na Jahorini kupio zemljište od solunskog dobrovoljca Živka Ćira iz Kasindola i tu 1926. godine napravio Dom armije. Zgrada je smeštena na 1540 m/nv, ozidana od kamena na dva sprata. Zgrada je osvetljavana lampom sa gasom i zagrevana pećima na drva. (Podatak Petra Karića - upravnika doma)
          1941. godine ustaška vojska je smeštena u zgradu doma. Krajem 1941 ili početkom 1942. godine partizani Jahorinskog odreda isterali su ustaše i dom zapalili.
          1946. godine, odmah nakon završetka rata, zgradu doma su obnovili i pokrili zarobljeni nemački vojnici. Stolariju u domu je gradio KPD u Foči 1947. godine.
          1958. godine izvršena je adaptacija zgrade i opreme sa 90 ležaja. Te godine kod doma je napravljen depadans sa 60 ležaja. Sve sobe imaju toplu i hladnu vodu, centralno grejanje, kupatilo na spratu, restoran, prostor za odmor i razonodu, terasu za sunčanje. Odmaralište se snabdeva vodom iz centralnog vodovoda sa vrela Prače.

Dom "Patrizan"
           Nalazi se na Jahorini na 1660 m/nv. Izgrađen je dobrovoljnim radnim akcijama članova Smučarskog planinarskog društva "Jahorina" Sarajevo. (Podatak Paje Đokanovića - upravnika doma) Na spomen ploči u domu piše sledeće: "Dom smučarsko-planinarskog društva JNA "Jahorina" izgrađen je u čast 40-godišnjice KPJ i SKOJ-a i otvoren je na Dan armije 22.XII 1959. godine"
         Dom je ozidan od kamena na dva sprata i pokriven limom. Ima terasu za sunčanje. U domu ima 17 soba i u depadansu 5 sa svega 120 ležaja. Ima tri kupatila sa tuševima, centralno grejanje, trpezariju, društvene prostorije, televizor. Odmah pored doma je izgrađen ski lift. U početku, dom se vodom snabdevao sa izvora Paljske kolibe, a kasnije iz centralnog vodovoda sa vrela Prače.
         Danas ni dom ni ski lift nisu u funkciji.

Dom "Mladost"
         Nalazi se na 1702 m/nv kod Rajske doline sa idealnim pogledom na severne padine Jahorine na kojima se nalaze smučarske staze. Izgrađen je 1961. godine dobrovoljnim radnim akcijama članova Sarajevskog smučarskog kluba. (Podatak Radoslava Džordže, ondašnjeg predsednika Sarajevskog smučarskog kluba). Ozidan je sa kamenom na dva sprata. U zgradi doma ima 70 ležaja i u depadansu 24 - ukupno 94 ležaja. Dom ima u sobama toplu i hladnu vodu, centralno grejanje,  zejedničke tuševe, trpezariju, društvene prostorije, klub salu, bar itd. Ranije se snabdevao vodom iz izvora Banjglava, a kasnije iz centralnog vodovoda.

 

Dom "Košuta"
        Izgrađen je 1955. godine dobrovoljnim akcijama omladine koja voli smučanje. (Podatak Alije Jahića - ex predsednika Turističkog društva "Jahorina" sa Pala) Zgrada je napravljena od drveta i imala je zajedničkih 45 ležaja na sprat. Zgradom je upravljao Sarajevski smučarski klub, a 1960. godine zgradu je otkupilo Preduzeće "Energoinvest" iz Sarajeva, Još sedamdesetih godina objekat je dotrajao i nalazio se u ruševnom stanju. "Energoinvest je na istoj lokaciji trebalo da napravi novu zgradu sa 150 ležaja, što bi danas trebalo da bude postojeći hotel "Košuta".

Vila "Bistrica"
        Poznatija je i kao vila Izvršnog veća BiH, napravljena je 1960. godine. Zgrada je bila ozidana od kamena sa 44 ležaja u dvokrevetnim sobama i 4 apartmana, etažnim tuševima i disko klubom.
        1970. godine vila "Bistrica" je bila u sastavu Gradskog saobraćajnog preduzeća Sarajevo. Izgorela je 1974. godine. Planirano je da bude obnovljena što je kasnije rezultuiralo današnjim objektom hotela "Bistrica".

Hotel "Jahorina" A-kategorije
         Napravljen je na 1632 m/nv. Prvobitna zgrada je izgrađena 1950.- godine i imala je 95 ležaja u organizaciji Sindikata BiH i grada Sarajevo. Tada se zvao Sindikalni planinarski dom "Jahorina".
        1957. godine izvršena je adaptacija objekta u C kategoriju.
        1960. godine ovaj objekat sindikati predaju na upravljanje hotel "Evropi" iz Sarajeva.
        1962. godine formirano je samostalno preduzeće hotel "Jahorina" či je osnivač opština Pale.
        1970. godine, hotel ulazi u sastav Gradskog saobraćajnog preduzeća Sarajevo.
        1974. godine radi se dogradnja stare zgrade i ozidana nova na pet spratova.
        14.01.1975. godine otvoren je hotel "Jahorina" A- kategorije. To je savremeni objekat sa 70 dvokrevetnih i 24 jednokrevetne sobe u novom delu hotela i 8 dvoktevetnih i 8 trokrevetnih soba u starom delu hotela. Svaka soba ima kupatilo, a hotel poseduje i zatvoreni bazen. Hotel nudi uslugu najma i servisa ski opreme, a poseduje i svoju ambulantu. Pored hotela se nalaze polazne stanice jednosedih žičara i to  TREĆE koja se spušta u Vrhpraču  i PRVE koja vodi na Ogorjelicu, kao i ski liftovi. Gosti sa donje strane hotela izlaze direktno ma ski stazu.


ORGANIZOVANO SKIJANJE NA JAHORINI

SARAJEVSKI SMUČARSKI KLUB

        Godine 1933. u Sarajevu je osnovana prva samostalna smučarska organizacija pod imenom Ski-klub Sarajevo.
        Sve do rata 1941. godine, ovaj klub je činio značajne napore na unapređenju do tada nepoznatog smučanja, kao i takmičenja u svim kategorijama. U ovom periodu odrađeno je međunarodno takmičenje u alpskim disciplinama na Jahorini. Mnogo je učinjeno i na obezbeđenju materijalne baze za razvoj smučarstva. Izgrađeni su domovi na Crepoljskom i na Jahorini. Međutim, dotadašnji uspešan rad kluba, kao i sve što je do tada učinjeno, uništeno je za vreme rata. Mnogi aktivi članovi kluba u toku rata su izgubili život. Domovi, koji su sa velikim naporima i samoodricanjima podignuti, uništeni su, tako da se po završetku rata moralo početi iznova. Formirana su planinarsko-smučarska društva, koja su se više bavila planinarstvom nego smučarstvom. Tek 1954. godine formiranjem samostalne smučarske organizacije pod nazivom Sarajevski smučarski klub, počeo je intenzivniji rad na unapređenju smučarskog sporta u Sarajevu
        Rad kluba, koji je prilikom formiranja brojao 60 članova, a 1975. godine ih ima 500, uglavnom se odvija u dva pravca: uzdizanje kvakiteta u alpskom smulanju i podizanje materijalne baze kluba, uslova za uspešan rad.
        Izgrađen je dom "Mladost" na Jahorini, kapaciteta 70 ležaja, lift kapaciteta 700 osoba na sat, izgrađene su staze vrhunskog kvaliteta za spust, slalom i veleslalom, tako da su se na Jahorini mogla održavati sva takmičenja u alpskim disciplinama.
        Takmičari ovog kluba su uglavnom bili dominantni na republičkim BiH takmičenjima. Nekoliko članova kluba je nastupalo i za državnu reprezentaciju.
        Za svoj uspešan rad Sarajevski smučarski klub je dobio niz značajnih priznanja:
        1975. godine, proslavljajući 20-godišnjicu svog postojanja i rada, klub je prihvatio i organizaciju Evropskog kupa u spustu. Da bi obezbedili potrebne uslove za održavanje ovako značajne priredbe, uz pomoć svih zainteresovanih u gradu, u toku leta napravili su spust stazu dužine 3200 metara sa visinskom razlikom od 782 metra. Staza ovih dimenzija zadovoljava propise FIS-a i na njoj se mogu održavati sva takmičenja u alpskim disciplinama.
        Izgradnja staze za spust je doprinela da Jahorina stane rame uz rame sa ostalim ski centrima u tadašnjoj Jugoslaviji pa i Evropi. Dugogodišnji predsednik ovog kluba je bio ing Radoslav Džpdžo.

 

SMUČARSKO - PLANINARSKO DRUŠTVO "JAHOORINA" - SARAJEVO

        Osećajući potrebu da se  pripadnici JNA i članovi njihovih porodica, kao i rezervne vojne starešine organizovanije bave smučanjem, 12.11.1950. godine osnovan je Smučarski klub "Jahorina" - Doma JNA u Sarajevu. U prvoj godini postojanja učlanjeno je 800 članova, od čega se oko 200 aktivno bavilo smučanjem. Smučarski klub "Jahorina" je novembra 1951. godine pripojen Sportskom društvu "22. decembar". Na godišnjoj skupštini Sportskog društva, novembra 1954. godine, klub se ponovo osamostaljuje i dobija naziv Smučarsko planinarsko alpinističko društvo JNA "Jahorina".
        Ideja o izgradnji smučarsko-planinarskog doma na Jahorini prihvaćena je na godišnjoj skupštini 1957. godine. Članovi društva dobrovoljnim radnim akcijama su izgradili dom "Partizan" na Jahorini i otvorili ga 22. decembra 1959. godine.
        Iste godine SPD Jahorina je dobilo društvene prostorije u domu JNA. Društvo je tada imalo preko 800 članova.
        1960. godine formirana je takmičarska ekipa smučara omladinaca. Društvo je jedan od predlagača organizovanja smučarskog "Jahorinskog kupa", a takođe i organizator planinarskog orijentacionog takmičenja "Jahorinske staze", koje je postalo tradicionalno. Svake godine organizuje planinarski pohod  "Igmanski marš".
        Ovo društvo je dalo krupan doprinos u razvoju smučarstva i planinarstva u Sarajevu i Bosni i Hercegovini uopšte. Društvo je dobilo mnogo nagrada i priznanja za svoj rad.
        1962. godine organizacija "Jahorinskog kupa" bila je poverene ovom društvu. Društvo organizuje smučarske kurseve za početnike na kojim je od svog osnivanja do januara 1976. osposobilo oko 3000 mladih smučara.
        SPD "Jahorina" izgradilo jje dobrovoljnim radnim akcijama ski lift kod doma "Partizan" na Jahorini i pustilo ga u rad 1976. godine.
        Podaci dobijeni od Riste Kurilića i Milivoja Nikolića, tadašnjih potpredsednika Smučarsko - planinarskog društva "Jahorina" Sarajevo.

 

Tekst i slike na ovoj strani su iz knjige:

JAHORINA
CENTAR ZA REKREACIJU

Autor: Dr. Ljubo J. Mihic

Izdanje: Skupština opština Pale
Tutističko društvo "Jahorina" Pale
Pale 1976.
Knjiga objavljena u čast Jahorinskog kupa 1976. godine

- Pogledajte strane o:

NAZAD